In de schaduw van geen liefde

Quizvraag: wie was Philippe Petit ook alweer?

Nee? Ik help even, het was voor mij ook niet direct parate kennis geef ik toe. Philippe Petit is de Franse koorddanser die op 7 augustus 1974 over een stalen kabel van de ene WTC-toren naar de andere wandelde, en weer terug - en dat vier keer. Op een hoogte van ruim vierhonderd meter.
Zijn getekende afbeelding siert deze week de cover van The New Yorker. Zonder torens trouwens, maar zwevend met zijn evenwichtsstok tegen een maagdelijk witte achtergrond. Als je de pagina omslaat, zie je dat The New Yorker deze week eigenlijk twee voorpagina's heeft. Op pagina drie komen we opnieuw Philippe Petit met zijn stok tegen, nu echter hangend boven de kaalslag in de Lower Eastside, boven waar eens de torens stonden. De tekeningen zijn trouwens van John Mavroudis en Owen Smith.

Vijf jaar geleden was het de beroemde cartoonist Art Spiegelman (ondermeer 'Maus') die het ontwerp maakte voor de editie van The New Yorker die op de maandag na 9/11 zou verschijnen. Hij koos - uiteindelijk - voor een vrijwel geheel zwarte cover: twee zwarte silouetten van de WTC-torens tegen een zwarte achtergrond. Dat het niet iedereen opviel dat er uberhaupt torens op die cover te zien waren, bleek een week later uit een ingezonden brief: 'Wie denkt die Spiegelman wel te zijn, de uitvinder van de kleur zwart?', reageerde iemand verbolgen.
Art Spiegelman gaf gisteren een lezing in boekhandel Barnes & Nobles op Union Square. Hij was er samen met zijn vrouw Francoise Mouly, art editor van The New Yorker, ondermeer om te vertellen over zijn boek 'In the Shadow of No Towers' (in Nederland verschenen als 'In de Schaduw van Geen Torens). Een prachtig boek over hoe Spiegelman en zijn gezin de verwarrende uren en dagen net na de ramp beleven. In de woorden van de tekenaar: ,,Ik heb geprobeerd de beelden van wat ik 'het einde van de wereld' genoemd heb, weer te geven zoals ik die vanuit mijn eigen raam kon zien. Ik wilde daarbij de beelden die de media ons gaven buiten sluiten, al was het maar omdat op tv die torens in feite niet groter zijn dan het hoofd van Dan Rather (tot voor kort de anchorman van CBS News - RS). Dat lukte overigens niet helemaal, begreep ik al na een paar dagen. De ramp zelf werd als gebeurtenis al gauw overschaduwd door de media-gebeurtenis die ervan gemaakt werd.''
Behalve heel veel lof bestaat er, zeker in Amerika ook kritiek op het boek (wat overigens in feite een verzameling krantenpagina's is die Spiegelman tekende voor een Duitse krant - in de VS was er niemand voor te vinden). Spiegelman zou te politiek zijn en zijn pijlen daarbij eerst en vooral richten op de Amerikaanse overheid in plaats van op de werkelijke vijand, Al Qaeda. Spiegelman daarover: ,,Dat klopt ook wel een beetje. Maar woede richt zich nou eenmaal makkelijker tot wat dichtbij is. Bovendien snapte ik niet hoe we een paar weken na 11 sepember hier in New York drukker bezig waren met het invoeren van een rookverbood in cafe's, dan met de luchtkwaliteit in Lower Manhatttan.''
Ik zal verder niet al teveel ingaan op het boek en wat Spiegelman er gisteren over vertelde. Maar als u straks, of morgen, toch die betere boekhandel instapt... En kijk dan meteen even naar een ander ontroerend mooi boek over de nasleep van de ramp: 'Extreem Luid & Ongelooflijk Dichtbij' van Jonathan Safran Foer.

Wat ik hier nog wel wil noemen, is wat Spiegelman zei over de sfeer die er in de eerste weken na de ramp in de stad hing. 'Vol liefde voor elkaar', typeerde hij. ,,Dat is helaas verdwenen.'' En daarmee wil ik dan toch - alsnog - even terugkomen op de reactie van Theo op mijn eerste bericht op deze blog.
Theo, die nu twintig jaar in New York woont, kon zich niet vinden in mijn opmerking dat er vlak na de ramp bij New Yorkers ook hoop leefde dat 9/11 mogelijk toch ook een keerpunt ten goede zou kunnen zijn. Te lief, oordeelt Theo, die zegt niemand te kennen die dat zo heeft ervaren. Omdat ik mij niet kan voorstellen dat Theo en de mensen die hij kent allemaal iets heel anders hebben meegemaakt dan wat ik van iedereen hier hoor en waarvan ikzelf toch ook een klein beetje heb mogen proeven, moet ik ervan uitgaan dat ik me niet duidelijk genoeg heb uitgedrukt.
De hoop betrof de kans dat Amerika (of New York) iets 'menselijker" zou worden. Begrijp me goed, ik heb Nederland als vergelijkingsmateriaal en ik vind de omgangsvomen in New York een stuk vriendelijker dan wat ik veelal meemaak. Maar Nederland dreigt dan ook, naar mijn mening, langzaam te verworden tot het onbeschofste stukje land op deze aardkloot. Dit als terzijde.
Gg zegt: ,,Opeens hadden mensen oog voor elkaar. Totale vreemden leerden elkaar in die dagen kennen, omdat ze daar open voor stonden. Dat gaf inderdaad wel iets van hoop. Hoop dat we een beetje beter zouden gaan nadenken over waar we in ons dagelijks leven eigenlijk mee bezig zijn. Van hoog tot laag.''
Christopher, een jongen met wie ik eergisteren aan de praat raakte aan de bar van een cafe hier in Harlem, zegt: ,,Er heerste 'togetherness'. En dat is na een paar weken heel langzaam uit onze handen geglipt. Niemand weet waarom. Maar nu kijkt iedereen er met een soort van weewoed op terug. Was het niet een kans die we hebben laten liggen?''
Lisa, een lerares kunstgeschiedenis die gisteren in Barnes & Nobles naast me zat, zegt: ,,Iedereen was heel lief voor elkaar, probeerde wat voor elkaar te betekenen. Het leek erop dat we meer voor elkaar over zouden hebben. Dat bleek tijdelijk.''

Verkeren we nu dan 'In de Schaduw van Geen Liefde', zoiets? Of klinkt dat nou weer al te dramatisch?

Ik had het er vandeweek ook over met Joe, de opmerkelijke, Ierse, barman van The Red Lion in Bleecker Street. Hij wist trouwens wel waarom die sfeer verdwenen is. Zoals Joe eigenlijk overal altijd wel een verklaring voor heeft, is mijn ervaring inmiddels. ,,Richard'', zei Joe, ,,New Yorkers vinden maar weinig dingen belangrijk. Hun inkomen is belangrijk en als het even kan dat tweede huisje. De rest is onzin. Kijk om je heen, is de stad wezenlijk veranderd sinds 9/11? Welnee. People are minding their own business.''
Waarna Joe nog even zijn verbazing uitsprak over de inhoud van The Village Voice tegenwoordig. The Village Voice is een gratis en zeer gewaardeerd, 'links' georienteerde, uitgaanskrant die je hier op vrijwel elke straathoek kunt meepikken. ,,Ze hebben er een pornoblad van gemaakt!'', blies Joe.
Inderdaad is tegenwoordig een aanzienlijk deel van de pagina's achterin het blad ingeruimd voor seksadvertenties met weinig verhullende foto's. Tja, de uitgever van The Village Voice moet ook aan zijn tweede huisje denken, vermoed ik zo.